Terapia DDA i DDD, współuzależnienie

Terapia bliskich osób uzależnionych czyli tak zwane „współuzależnienie”, „DDA” i „DDD”.

Terminy współuzależnienie oraz DDA (Dorosłe Dziecko Alkoholika) są powszechnie używane w języku potocznym do opisywania trudności osób pozostających w relacji z bliskimi zmagającymi się z uzależnieniem. Uzależnienie jednego z członków rodziny wprowadza destrukcję do całego systemu rodzinnego, wpływając na jego członków w różny sposób.

Warto zaznaczyć, że nie każda osoba wychowana w rodzinie z problemem alkoholowym jest DDA, tak jak nie każdy partner osoby uzależnionej musi być współuzależniony. Termin DDD (Dorosłe Dziecko z Rodziny Dysfunkcyjnej) odnosi się z kolei do osób wychowanych w rodzinach, w których występowały różnego rodzaju zaburzenia – niekoniecznie związane z uzależnieniem. Oba pojęcia mają na celu zwrócenie uwagi na cierpienie wynikające z dorastania w nieprawidłowo funkcjonującym środowisku rodzinnym.

Badania wskazują, że dzieci wychowujące się w rodzinach z problemem uzależnienia lub innymi formami dysfunkcji mogą wykazywać różne wzorce przystosowania – od dobrze funkcjonujących do znacznie zaburzonych. Indywidualna reakcja zależy od wielu czynników: temperamentu, obecności wspierającego dorosłego, zasobów środowiskowych, a także siły stresora.

W dorosłości osoby z takim doświadczeniem mogą mierzyć się z:

objawami depresji i lęku,
trudnościami w budowaniu bliskich relacji,
trudnościami w wyrażaniu i rozumieniu emocji (aleksytymia),
obniżoną samooceną,
nadmiernym poczuciem odpowiedzialności,
lękiem przed porzuceniem lub oceną,
tendencją do perfekcjonizmu lub autosabotażu,
współuzależnieniem w relacjach partnerskich,

a w niektórych przypadkach także z zaburzeniami osobowości, np. typu borderline.

Psychoterapia osób z doświadczeniem dorastania w rodzinie z problemem uzależnienia powinna być indywidualnie dopasowana i może przyjmować różne formy: indywidualne, grupowe. Jej głównym celem jest zrozumienie własnych mechanizmów, poprawa regulacji emocji, budowanie zdrowszych relacji i rozwój bardziej adaptacyjnych strategii radzenia sobie.

Współuzależnienie

Współuzależnienie to termin odnoszący się najczęściej do partnerów lub partnerek osób uzależnionych, chociaż może dotyczyć także innych bliskich (np. rodziców dorosłych dzieci z uzależnieniem). Odnosi się do wzorców zachowań, postaw i przekonań, które rozwijają się u osób żyjących w bliskiej relacji z osobą uzależnioną. Zachowania te często służą utrzymaniu funkcjonowania rodziny lub relacji, ale odbywa się to kosztem potrzeb i dobrostanu samej osoby współuzależnionej.

Współuzależnienie nie oznacza jedynie „bycia zależnym” od osoby uzależnionej. W praktyce może przejawiać się poprzez:

przejmowanie nadmiernej odpowiedzialności za życie i problemy osoby uzależnionej,
zaprzeczanie istnieniu problemu lub jego minimalizowanie,
podporządkowanie własnego życia próbom kontrolowania zachowań osoby uzależnionej,
zaniedbywanie własnych potrzeb emocjonalnych, fizycznych i społecznych,
życie w stanie ciągłego napięcia i czujności.

Partnerzy osób uzależnionych często opisują swoje doświadczenia jako pełne cierpienia i frustracji. Często tkwią w długotrwałych, trudnych, a nierzadko także przemocowych relacjach, w których dominują patologiczne wzorce zachowań. Stopniowo przystosowują się do życia w chronicznym stresie – nieustannego napięcia, nieprzewidywalności, wstydu czy lęku.

Pomimo podejmowanych prób wpływania na zachowania osoby uzależnionej – przez rozmowy, groźby, pomoc czy kontrolę – często doświadczają poczucia bezsilności i bezradności. W konsekwencji mogą czuć się uwięzione w sytuacji, z której nie potrafią znaleźć wyjścia.

Ważne jest, by zrozumieć, że współuzależnienie nie jest oficjalną diagnozą psychiatryczną, lecz jest terminem funkcjonującym w potocznym rozumieniu, opisującym pewien typ psychologicznego przystosowania do życia w trudnej relacji. Może to prowadzić do różnorodnych objawów psychosomatycznych i emocjonalnych. Partnerzy osób uzależnionych często zgłaszają się do lekarzy lub psychologów z objawami takimi jak:

zaburzenia snu,
stany lękowe,
objawy depresyjne,
przewlekłe zmęczenie,
dolegliwości somatyczne (bóle głowy, brzucha, problemy gastryczne),
zaburzenia odżywiania,
trudności w relacjach z innymi osobami,
niska samoocena i brak poczucia wpływu na własne życie.

Psychoterapia może być skutecznym narzędziem wspierającym osoby pozostające w związku z uzależnioną osobą w zrozumieniu uzależnienia i jego mechanizmów. Może pomóc w odzyskiwaniu kontroli nad swoim życiem, uczeniu się stawiania granic, rozpoznawaniu własnych potrzeb i emocji oraz odbudowie poczucia własnej wartości. Celem jest pogłębienie rozumienia siebie oraz wypracowanie bardziej adaptacyjnych schematów radzenia sobie.

Jeśli doświadczasz trudności we własnym funkcjonowaniu i masz poczucie, że ma to związek z uzależnieniem bliskiej Ci osoby zapraszam do umówienia się na konsultacje.